Nasıl mı?
Plak şirketlerinin zamanla bu tarihi alışveriş merkezinin içindeki küçük dükkanları kiralayarak buraları stüdyolara dönüştürmeleri ve insanlara şöhret vaad etmeleriyle.
Uzun bir dönemi kapsayan bu süreçte, İMÇ'nin tozunu kimler yutmadı ki: İbrahim Tatlıses, Mahsun Kırmızıgül, Orhan Gencebay, Özcan Deniz, Küçük Emrah, Küçük Ceylan ve daha kimler kimler...
Bu dönemin en görkemli günlerinde daha çok taverna ve arabesk müzik ihraç eden Unkapanı (az da olsa rock, pop vb. dallar da mevcuttu) Türkiye'nin müzik endüstrisinin merkezi olarak kabul ediliyordu. Plak şirketlerinin anlattığına göre; gençler, yaşlılar herkes bir ümit ile Anadolu'nun her yerinden eline sazını kaptığı gibi Unkapanı'na akın ediyordu. Sesine güvenenler müzik endüstrisinin bir parçası olmak, parayı, şöhreti yakalamak için canla başla bir rekabetin yaşandığı Unkapanı’nda ses getirmeye çalışıyor, plak satmak için uğraşıyorlardı. Kimilerine göre; şöhretin kapıları Unkapanı’ndan geçiyordu. Bu dönem, Yeşilçam'da da çokça karşımıza çıkar. Belgeselde yapılan röportajlarda MFÖ'nün bir parçası olan Fuat'ın bu dönem üzerine söyledikleri dikkat çekicidir. Benim anladığım kadarıyla Fuat, Unkapanı'nın bu yaygın ve merkezi etkisine katılmakla birlikte, plak şirketlerinin aslında birer ticaret yeri olmasından dolayı pek çok sanatçı adayının da sömürüldüğünün altını çizer. Yine benim anladığım kadarıyla şarkıyı söyleyen şarkıcıdır ama parayı cebe indiren plak şirketidir ve plak şirketlerinin başlarında çoğunlukla parayı seven, hızla yükselip, hızla kazanma politikası güden bir patron profili hakimdir. Orhan Gencebay bu duruma daha politik bakar ve her yerde olduğu gibi Unkapanı'nda iyilerin de, kötülerin de yer aldığını söyler ve ekler: “Unkapanı genel görüntüsü ile Türkiye'nin önemli bir merkezi, sektörün kalbidir, değerlidir.”
Bana kalırsa, Türkiye'nin büyük bir problemi olduğunu düşündüğüm (kaderci, göçe teşvik eden, sürekli olumsuz bir enerji aşılayan bir toplum tasarlaması yüzünden) arabesk kültürün bir dönem bu denli hızla yükselmesi ve kültürel olarak hayatlarımızı istila edip ele geçirmeye başlamasında Unkapanı'nın büyük payı vardır. İnternetin olmadığı, iletişimin zayıf olduğu bir ülkede, ülkenin yerel potansiyeli ile yapılan bu arabesk, taverna kültürü halkı bütünüyle ele geçirebiliyordu.
Unkapanı'nda bir plak şirketi sanatçısına yeni bir albüm yaptığında, öncelikle taksiciler ve dolmuşçular olmak üzere büyük bir kitle bu albümü edinmek için uzun kuyruklar oluşturuyordu. İMÇ'nin tüm katlarında deneme provaları, saz eşliğinde arabeskler, kayıt odaları, gelenler, gidenler derken büyük bir yoğunluk hakimdi. Plak şirketleri patronları Mercedesler altlarında geziyorlar, elleri telefonda sürekli birilerini ünlü yapıp, onların üzerinden para kazanmaya çalışıyorlardı. Binlerce kaset, plak, cd her gün bir yerden bir yere taşınıyor, zengininden fakirine herkes yeni çıkacak yetenekleri bekliyordu. Arabesk ağırlıklı döneme Unkapanı'nın ve Türk arabesk müziğinin altın çağı da denebilir. O zamanlar yükselen değer, moda olan; Arabesk'ti, hızla yükselmek ve hızla kazanmaktı. Böyle bir dönem üzerine anlatılanlar, deneyimlenenler, yaşananlar, gerçekten de Türkiye'nin bir dönemine ışık tutar ve hatta günü anlamamızda da önemlidir. Ancak ne olduysa korsan müzik endüstrisi, internet teknolojisi derken Unkapanı o eski görkemli halini arar oldu. Şu an ne ünlü olmak için Unkapanı’na gitmek gerekiyor, ne de albüm yapmanın yolu sadece plak şirketlerinin başlarındaki o patronlardan geçiyor. Dünya artık o eski dünya değil, günümüzde facebook, twitter gibi sosyal paylaşım alanları üzerinden devrim bile yapılıyor. Gençler daha kozmopolit bir kültürde yaşıyor, kendi özel alanı içinde genele ulaşabiliyor, ne artık tek merkez var ne de tek doğru zaman. Kurallar ve yöntemler çok değişti. ANCAK !
Bir zamanlar Unkapanı'nda olduğu gibi, ülkemizde bazı konular, bazı zamanlarda son derece modalaşmaya devam ediyor. Vitrinler ışıl ışıl moda ürünleri ile dolup taşabiliyor. Bu durumun, günümüz Türk resim - heykel - güncel sanat alanlarını da istila ettiğini görüyoruz. Unkapanı tek merkezli bir alandı, şimdi iletişimin ve ekonomik gücün de desteğiyle İstanbul'da farklı merkezler çekim alanı oldu: Beyoğlu - Nişantaşı - Tophane - Akaretler - Karaköy gibi. Bu merkezlerde gün geçmiyor ki, bir yeni sanat galerisi açılmasın. İstanbul için trend haline gelen sanat piyasası Unkapanı gerçeğini hatırlatıyor. Sanki galeriler yeni plak şirketleri, ün şöhret peşinde koşan genç sanatçıların da ellerinde sazları yok ama portfolyoları var.
Galerilerde her gün sunumlar yapılıyor, deneme işleri alınıp veriliyor, sanatçının para edip etmeyeceğine bakılıyor. En köklü galeriler bile genç sanatçı sömürüsü peşinde ! işini satamayacakları bir sanatçı ile çalışmaya yanaşmıyorlar... Yanlış anlaşılmasın, Unkapanı kültürünü sanat dünyasının entellektüel aurası ile karşılaştırmıyorum. Ancak yine de, yüksek düzeyde bilinç ürünü olan ve felsefi olarak kişinin kendini gerçekleştirme süreci olan sanatın, salt kazanç ve popüler kavramlar (moda, vitrin, ün, şöhret vb.) üzerinden manuple edilmesi, galerilerin tekelciliği ve sanatçılar ile imzaladıkları sözleşmeler, kontratlar, sanatçıları bağımlı hale getirme stratejileri, vaad edilen şöhret dünyası vb. durumlar akla gelen Unkapanı halleri.
Unkapanı'nda plak şirketlerinin albümlerini sattığı sanatçıların satış rakamları rekor kırarken, şimdi "çağdaş sanatçıların" işleri satış rekorları kırıyor.
Elit Fuarların, klas galeri mekanlarının, partilerin, açılışların, kokteyllerin arkasında sıkı bir eleştiri mekanizması olmadığı takdirde, sağ duyudan uzak, salt kazanç uğruna yapılan hamleler ve yaratılan imitasyon sanatçılar ve ortam, bir zamanlar Unkapanı'nın iğne atsan düşmeyecek durumunu hatırlatıyor bizlere.
Tabii ki Unkapanı ve günümüz çağdaş sanatı karşılaştırması tam doneleri ile birbirini karşılayan bir kıyaslama değildir. Öncelikle Unkapanı'nın müşterisi halktır - Galerilerinki ise ülkenin ağırlıklı olarak entellektüel burjuva sınıfıdır. Günümüzde küresel sanat piyasanın (New York, Londra, Berlin, Tokyo, Dubai gibi kentler) sanat stratejileri aynen Türk güncel sanat piyasasında da uygulanır.
Dikkat edilmesi gereken husus; akademilere, eleştirmenlere, sosyologlara, felsefecilere kulak kabartmak yerine, sanatın sadece galerilerin ve sanat piyasasının nabzına bırakılması durumunda ileriye dönük balon, imitasyon dolu bir sanat tarihi olarak belleğimize kazınabilecek ikinci bir Unkapanı travması yaşanmaması için dikkatli olmak gerektiğidir.
